Hıyar Bitkisinin Özellikleri Nelerdir?

Kabakgiller (Cucurbitaceae) familyasının bir üyesi olan hıyar, sarılıcı özellikte ve tek yıllık bir bitkidir. Bitki, fazla derine uzanmayan kazık köklere ek olarak yanlardan saçaklanan köklere sahiptir. Tutunucu karakterdeki otsu gövde üzerinde bulunan boğumlar, yaprak ve sülüklerin yer aldığı kısımdır. Yaprak koltuklarında ise çiçekler bulunur. Meyvesi açık ya da koyu yeşil renginde olup, çekirdekli ve çekirdeksiz türlere sahiptir. Talep gördüğü çeşidine bağlı olarak farklı kıtalarda meyvenin boyutu değişkenlik gösterir. Hıyarın büyük meyveli çeşitleri genellikle sofralık tüketim için üretilirken, turşuluk kullanım içinse küçük meyveli çeşitler tercih edilir.

Ilık iklim bitkisi olan hıyar, bulunduğu familya içerisinde düşük ve yüksek sıcaklıklardan en çok etkilenen sebzedir. Sıcaklığın optimal düzeyin altına inmesi bitkide üşümeye yol açar; bitki hafif donlar karşısında yüksek zarar görür. 30°C’yi aşan sıcaklıklar ise bitkide su kaybına yol açarak gelişimini sekteye uğratır ve bitkiyi fungal hastalıklara açık hale getirir. Hıyarın ışıklanma ihtiyacı ise azdır.

Hıyar yetiştiriciliği için uygun sıcaklık koşulları şu şekildedir:

• Serada: Optimal yetiştirme sıcaklığı 25-28°C’dir. Serada hıyar yetiştiriciliğinde sıcaklığın 15°C altına düşmemesine özen gösterilmesi ve tohumların çimlenebilmesi için nispi nemin %70-80 civarında korunması gerekir. Yapraklar hızla su kaybedebildiğinden, bitkide kırılmalar olmaması için nem kontrolü önemlidir.

• Tarlada: Tohumların çimlenebilmesi için 11-18°C sıcaklığa ihtiyaç vardır. Sıcaklık artışı bitkide uzamayı olumlu etkiler. Yetiştirme koşullarının gündüz 20-24°C; gece ise 18-20°C olması idealdir. Uygun nem koşulları sağlanmalıdır.

Hıyar yetiştiriciliğinde;

• Su tutabilen,
• Havalanan,
• Fazla kireç içeriği olmayan,
• Tuz konsantrasyonu düşük,
• Besin maddelerince zengin ve sıcak topraklar idealdir.

Bitkide magnezyum eksikliği oluşmaması için toprağın pH değeri 5.5-5.8 aralığında olmalıdır. Kuvvetli kök gelişimi için toprak drenajının iyi olması gerekir.

Hıyar, açıkta (tarla) veya örtü altında turfanda (sera) yetiştirilebilir. Genellikle yazları tarlada, kışları ise serada üretim yapılır. Bitki kökleri yüzeye yakın olduğundan, yetiştirme öncesi toprak hazırlığı yapılması önemlidir. Toprak verimliliğini korumak adına 4 yılda bir baklagil, soğan, pırasa ve pancar gibi bitkilerle münavebeye girilecek şekilde, ekim nöbeti uygulanarak yetiştirilmelidir.

Hıyar yetiştirme teknikleri şunlardır:

• Serada: Tohum ekimi doğrudan ya da harç veya torf doldurulmuş torbalara yapılır. Çimlenme sonrası seyreltme işlemi gerekir. Doğrudan ekim, toprak hazırlığını takiben, açılan çukurların içlerine bir avuç harç ya da torf konarak gerçekleştirilir.

• Tarlada: Doğrudan tohum ekimi ya da fide ile yetiştirilir. Tohum ekimi; baharda don tehlikesi kalktığında, toprak sıcaklığı 18°C iken viyollere yapılmalıdır. Fide dikimi ise tek veya çift sıralı olacak şekilde, 100x50x50 sistemiyle gerçekleştirilir.

Hıyar yetiştiriciliğinde bitkinin ayakta durmasını desteklemek ve havalanmayı sağlamak için bitki askıya alınır.

Hıyar üretiminde toprağın zenginleştirilmesi için dikim öncesi yanmış çiftlik gübresi uygulanır. Dikimden sonra toprak analizlerine göre azotlu, fosforlu, potasyumlu gübreler verilir. Kalsiyum ve magnezyum içeriği ürün kalitesini artırır. Fosfor ise meyve tutulumunu olumlu etkiler.

Hıyar; su içeriği yüksek, fazla meyve tutan ve terlemesi fazla olan geniş yapraklara sahip bir bitki olduğundan su ihtiyacı yüksektir. Aynı zamanda, hızlı büyümesi ve günlük aralıklarla hasat edilmesiyle de sık sık sulanması gerekir. Toprağın daima nemli kalabilmesi için damla sulama yöntemi uygulanabilir. Açıkta yetiştiricilikte, iri meyveli çeşitlerin yüzey sulama ile sulanması köklerin daha derine ulaşmasını sağlar.

• Çapalama: Toprağın gevşetilmesi ve toprak neminin korunması için köklere zarar vermeyecek şekilde derine inmeden çapa yapılması önemlidir. Dikimi takip eden ilk hafta bitiminde, kaymak tabakanın kırılması ve toprağın havalanmasını sağlamak için çapalama önerilir.

• Budama: Budama işlemleri; sürgün alma, meyve alma, uç alma ve yaprak alma şeklinde gerçekleştirilir. Üretim sezonu süresince bitki besinine ve suyuna ortak olan alt yapraklar ile yaşlanan yapraklar alınarak ışıklanma artırılır. Meyvenin gelişimi için sürgün alma da önemlidir.

• Malçlama: Sıcaklık ve toprak neminin korunması önemli olduğundan, yüzeyin örtülerek malçlama yapılması uygundur. Dikim öncesindeki toprak hazırlığında da olası hastalık, zararlı ve yabancı ot etkenlerinden kurtulmak için şeffaf plastik malç ile toprağın 2 ay boyunca örtülmesi önerilir.