Meyve Bahçesi Kurarken Yapılması Gerekenler

Meyve ağaçları dikildikleri plantasyonlarda toprağı tür ve çeşit özelliklerine bağlı olarak çok uzun yıllar muhafaza ederler. Kurulurken yapılacak hatalar uzun yıllar sonra ortaya çıkacağından kaybolacak ürün hem üretici hem de milli ekonomi yönünden önemlidir. Bu sebeple bir yerde meyve bahçesi kurarken hataya düşmemek için şu hususları göz önünde bulundurmamız gerekir: 

A.    Meyve bahçesi kurulacak yerin seçimi  

B.    Meyve çeşitlerinin biyolojik özellikleri

C.    Ekonomik ve kültürel şartlar

D.     Fidanların dikim işlemleri

E.     Dikilecek çeşitler ve anaçlara göre dikim mesafeleri

A. MEYVE BAHÇESİ KURULACAK YERİN SEÇİMİ

 Herhangi bir yere dikilen meyve fidanının tutması, gelişmesi ve meyveye  yatması,  her  yıl  muntazam  mahsul  vermesi  çeşit özelliklerini göstermesi ve her yönüyle başarılı bir meyvecilik yapmak için etkili temel faktörler;

a) İklim, b) Yer ve Yöney, c) Topraktır.

Meyve tür ve çeşitlerini iklim istekleri bakımından oldukça önemli farklar gösterirler. İklim faktörlerine yeterince müdahale yapılmadığı için yetiştirilecek meyve tür ve çeşitlerini o yerin iklim isteklerine göre tespit etmek gerekir. Meyvecilikte dikkat edilecek iklim özellikleri şunlardır.

1 . İlkbaharda meydana gelen geç donların tarihleri,

2. Kış aylarında meydana gelen en düşük sıcaklıklar ve süreleri,

3. Yaz aylarında meydana gelen en yüksek sıcaklıklar,

4. Yıllık sıcaklık ortalaması,

5. Yıllık yağış toplamı ve yağışların mevsimlere göre dağılımıdır.

6.Meyve ağaçları için önemli olan yağışların mevsimlere düzenli bir şekilde dağılması

 Nem :

Toprakta Nem Meyvenin şekil, irilik, kalite ve rengi üzerine etkilidir.

Havada Nem Düşük ise dişicik tepesindeki sıvının kurumasına sebep olur ve  polen tozları çimlenemez. Ayrıca meyvelerde silkmeye sebep olur. Yüksek nispi nem meyvelerde paslanmaya ve mantari hastalıkların yayılmasına sebep olur.

Işık: Bitkilerin hayati faaliyetlerini devam ettirmeleri için güneş ışığında bulunan bütün ışınların bulunması gerekir.

Hakim rüzgarlar ve korunma

Rüzgarların bilhassa döllenme ve toprağın havalanması yönünden faydaları  vardır. Yapılacak rüzgar kıran tesislerinin etki derecesi bu tesisin yüksekliği ve hava geçirgenliğine bağlıdır.

Yer ve Yöney

Yer: Bazen yerel iklim şartları o derece büyük değişikliklere sebep olur ki içinde bulundukları ana iklim bölgesinde yetişmeyen meyve tür ve çeşitleri bu yerel iklimde normal olarak yetiştirilebilirler. Topoğrafik bakımdan meyve bahçesi tesisi için en uygun yerler etraftaki araziden kısmen yüksek ve hava drenajı iyi olan yerlerdir. Soğuk hava yukarıdan aşağıya doğru aktığı için böyle yerlerde don tehlikesi çok azdır.

Toprak:Toprak meyve ağaçlarının büyümeleri, verimlilikleri, kalitesi ve depolama özellikleri üzerine etkili olan bir faktördür. Genel olarak derin, nemli ve geçirgenliği iyi olan kolay işlenebilir, humusça zengin olan topraklar en uygun bahçe topraklarıdır. Meyve bahçesi kurarken özellikleri yönünden üzerinde durulması gerekli hususlar şunlardır :

1 . Toprak tipleri,

2. Toprak tipleri ve taban toprağının özellikleri

3. Taban suyunun yüksekliği

4. Taban reaksiyonu ve tuzluluk

5. Toprak yorgunluğu

Toprak Tipleri

a. Kayalıklar: Meyveciliğe pek uygun değildir.

b. Taşlı ve çakıllı topraklar: Fazla toprak ihtiva ediyorlarsa iyi sulama ve kuvvetli gübreleme ile meyvecilik yapılabilir.

c. Kumlu topraklar: Kolay işlenebilir, su tutmayan topraklardır. Tamamen  kumdan  ibaret oldukları  zaman  meyveciliğe yaramazlar.

d. Killi topraklar:  İyi drene edilen organik gübreleme ile meyvecilik yapılabilir.

e. Kireçli topraklar: Killi toprağın özelliklerine çok benzer, kireç oranına göre farklı meyveler yetiştirilebilir.

f. Tınlı topraklar: Meyvecilikte en makbul topraklardır.

g. Humuslu topraklar: Kolay işlenebilirler, meyveciliğe çok uygun topraklardır.

Toprak derinliği ve taban toprağının özellikleri:  Meyve ağaçlarının kökleri tür ve çeşit özelliğine bağlı olarak 1-8 metre arasında uzar. Ancak en az iki metre aynı profile sahip toprak meyvecilik için gereklidir.

Taban suyu yüksekliği: Toprak yüzeyine yakın kök yapan meyve ağaçları için bir metre, diğerleri için ise iki metreden daha yukarı çıkması istenmez.

Toprak reaksiyonu ve tuzluluk: Toprak reaksiyonu PH ile gösterilir. Meyve ağaçlarının önemli bir kısmı PH 6-8 arasında başarı ile yetiştirilirler. Tuzların toprakta yığılmaları tuzlaşmaya sebep olur.

Toprak yoğunluğu: Uzun yıllar aynı bahçede bir tek meyve türünün yetiştirilmesi sonucu, her türlü teknik ve kültürel şartlar yerine getirilse de iyi gelişmedikleri görülür.

 B. MEYVE  ÇEŞİTLERİNİN  BİYOLOJİK  ÖZELLİKLERİ

Birçok meyve tür ve çeşidinde ağaçların ürün verebilmeleri için mutlaka yabancı tozlanmaya ihtiyaç vardır. Meyve ağaçları bol çiçek açtıkları  halde  çok  az  meyve bağladıkları hatta hiç meyve yapmadıklarına dair şikayetlere sık sık rastlanır. Böyle hallerde ilk akla gelecek husus iyi dölleyici çeşit eksikliğidir.

Bugün  meyve türlerinden elma, armut, kiraz, erik, badem çeşitlerinde tozlanma problemi vardır. Bazı hallerde fındık, ceviz, kestane ve zeytinlerde yabancı döllenme ürünü arttırmaktadır. Genel olarak ayva, kayısı, şeftali (J.H. Hale hariç) nektarinler döllenmeye ihtiyaç duymazlar. Kendine kısır çeşitlerle meyve bahçesi kurarken mutlaka dölleyici çeşit dikmek gerekir. Dölleyici çeşit seçerken dikkat edilecek hususlar şunlardır;

1.      Dölleyici ve döllenecek çeşit aynı zamanda çiçek açmalı,

2.      Dölleyici çeşit bol miktarda çiçek tozu meydana getirmeli,

3.      Dölleyici çiçek tozlarının çimlenme gücü yüksek olmalı,

4.      Dölleyici çeşit ticari kıymette olmalı,

5.      Dölleyici çeşit periyodizite göstermemeli,

6.      Dölleyici çeşidin döllenecek çeşitle aynı yaşta çiçeklenmeye başlaması gerekir.

C. EKONOMİK VE KÜLTÜREL ŞARTLAR

Ekonomik şartların başında ulaştırma ve pazar imkanları gelir. Ulaştırma imkanları  elverişli  olmayan yerlerde  bahçe  kurarken kurutmalık ve işlenebilir çeşitlerin seçilmesi gerekir. Pazara yakın yerlerde pazar isteklerine ve ekolojik şartlara göre her türlü meyve yetiştirilebilir. Kültürel şartlar ise; sulama imkanları, gübre ve işçi temini, mücadele ve depolama tekniğini içerir.

Uygun bir meyve fidanında (uygun bir anaç üzerinde) aranan özellikler şunlardır:

1. İsmine doğru olması, 

2. Uygun anaç üzerine aşılı olması,

3. Fidan bir yaşında olmalı,

4. Çeşidin ve anacın gerektirdiği boyda ve kalınlıkta olmalı,

5. Gövde düzgün ve pişkin, gözler iyi teşekkül etmiş olmalı,

6. Aşı yeri kapanmış olmalı,

7. Bol saçak köklü olmalı ve her yöne dağılmalı,

8. Hastalık ve zararlılardan ari olmalıdır.  

D. FİDANLARIN  DİKİMİ

a. Bahçe yerlerinin dikime hazırlanması:  Meyve  bahçesi kurulacak yer yeni bir arazi, diğer mahsüllerin yetiştirildiği bir yer veya eski bir meyve bahçesi yeri olabilir. Böyle yerleri tek tek incelersek ne zaman meyve bahçesi kurulacağını daha iyi anlarız.

1 . Fundalık arazide meyve bahçesi kurmak: Bir yıl sürülerek tarla ekilir. O yıl meyvecilikte kullanılmaz.

2. Orman açmaları: Meyve bahçesi kurmak için iki yıl tarla bitkileri ekilir, üçüncü yıl meyvecilikte kullanılır.

3. Eski meyve bahçeleri: 3-4 yıl tarla bitkilerine ayrılır. Tür değiştirilerek meyvecilik yapmak faydalıdır.

4. Bataklık ve turbalar: Kurutulan arazi iyi drene edilirse iki yıl tarla bitkilerinden sonra meyvecilik yapılabilir.

5. Tarla yerine meyve bahçesi kurmak: Toprak hazırlığı yapılar o yıl meyvecilik yapılabilir.

b. Toprak tesviyesi:  Sulama,  toprak  işleme,  gübreleme, mücadele ve hasat işlemlerini daha kolay yapabilmek için tesviye edilmiş bir bahçeye ihtiyaç vardır. Tesviye edilecek yerin büyüklüğü ve tesviye işinin durumuna göre bel, döner pulluk, tesviye bıçağı veya skrayper ile tesviye yapılır. Böylece arazi istenilen şekle sokulmuş olur.

c. Bahçenin çevrilmesi: Yeni dikilen fidanları hayvanlardan korumak arazinin çevresini belirlemek ve rüzgarların etkisini azaltmak için arazi çevirmesi yapılır.  Ekonomik durum veya amaca göre kullanılacak malzemeler şunlardır;

1. Dikenli teller, 2. Taş duvarlar, 3. Kuru veya yeşil çitlerdir.

d. Dikim şekilleri: Düz arazilerde genellikle kare, dörtgen, satranç ve  üçgen  dikim  uygulanır.  Meyilli  arazilerde terasların eğrilerine paralel şekilde kontur dikim uygulanır.

e.  Fidan  yerlerinin  işaretlenmesi  ve  fidan  çukurunun açılması:  Bahçe kenarından yarım ağaç kadar mesafe  bırakılır. Önceden hazırlanan telin üzerini pamuk ipliği ile fidan aralığı kadar bağ yapılır. Bu kenara fidan kazıkları çakılır. Bunlara herhangi bir yolla dik çıkılarak diğer sıralar işaretlenir. Bu işaretlerde dikilen kazıklar çukur açılırken kaybolacağı için dikim tahtası ile bunların iki yanına kazıklar çakılır ve işaret kazıkları çıkartılır. Dikim tahtası 10-15 cm enine ortasında bir taraftan oyuk ve ortaya 50-60 cm mesafede iki tarafta oyuğa gelen bir tahtadır. Fidan çukurlarının açılması genellikle 50-70 cm çapında ve 50-70 cm derinlikte açılırlar. Çukurdan çıkarılan üst toprak bir tarafa alt toprak iyi olur ve toprak diğer tarafa konur.

f. Fidanların dikimi: Fidanlar dikilmeden evvel budanırlar. Buna dikim budaması denir. Bu budama ile fidanların söküm sırasında ezilen, kopan, yaralanan kökleri kesilir. Birbirinin üzerine gelen kökler çıkarılır. Fidanda eğer dallanma varsa mutedil iklimlerde dikimde karasal iklimlerde (yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı iklimler) gözler şişmeden yere bakan ikinci göz üzerinde budanırlar. Bu bize fidana ileriki devrelerde istediğimiz şekli vermemize yardımcı olur. Fidanı yerine dikerken dikim tahtasını çaktığımız yan kazıklara getiririz, böylece tahtanın ortasındaki oyuk fidanın yeri olur, fidanın aşı yerinden 10 cm kadar yukarıya gelen kısmına oyuğa çakıştırarak toprak doldurmaya başlarız. Önce üst toprağı sonra alt toprağı üste atarız.  Doldurma sırasında ve  sonunda toprağı  güzelce  tavsiye edilen dozda gerekli gübreyi atar ve sıkıştırırız, sulama yaparız.

g. Fidanların dikim zamanı: Kışları çok sert geçmeyen veya toprağın karla örtülü bulunması sebebiyle toprağın derinlerine kadar donmadığı yerlerde fidanlara sonbahar dikimi uygulanır. İlkbaharda yapılacak dikimler bilhassa geç kalınırsa çok tehlikelidir, fidanların tutma oranı düşer.